1. 🔍 EUDR là gì và Tầm quan trọng đối với Cao su Thiên nhiên?
EUDR là viết tắt của EU Deforestation Regulation (Quy định Chống phá rừng của Liên minh Châu Âu), còn được gọi là Quy định (EU) 2023/1115.
Quy định này có mục đích đảm bảo rằng các sản phẩm được tiêu thụ hoặc đưa vào thị trường EU không dẫn đến nạn phá rừng hoặc suy thoái rừng ở bất kỳ đâu trên thế giới.
EUDR với Cao su Thiên nhiên (What is EUDR Natural Rubber?)
Cao su thiên nhiên là một trong bảy mặt hàng chính mà EUDR điều chỉnh (cùng với dầu cọ, gia súc, cà phê, ca cao, gỗ, đậu nành và các sản phẩm phái sinh).
Đối với các nhà xuất khẩu cao su thiên nhiên, EUDR là then chốt vì nó đặt ra các yêu cầu pháp lý mới và nghiêm ngặt để tiếp cận thị trường EU, thị trường quan trọng cho các sản phẩm từ cao su như lốp xe. Việc không tuân thủ đồng nghĩa với việc không được phép bán hàng tại EU.
2. 📅 Hiệu lực và Đối tượng áp dụng của EUDR
EUDR sẽ không trì hoãn nữa! (Will EUDR delay again?)
Các nguồn tin mới nhất và mang tính thời sự xác nhận rằng EUDR sẽ không bị trì hoãn thêm. Quy định đã chính thức có hiệu lực và các nghĩa vụ áp dụng sẽ bắt đầu.
Ngày Hiệu lực và Phân loại Doanh nghiệp (Effective date of EUDR for different types of companies?)
Nghĩa vụ tuân thủ EUDR sẽ bắt đầu vào ngày 30 tháng 12 năm 2025 cho hầu hết các công ty. Tuy nhiên, có sự phân biệt về thời gian tuân thủ:
- Các nhà khai thác (Operators) và Thương nhân lớn và vừa (Large and Medium enterprises): Nghĩa vụ áp dụng bắt đầu từ 30 tháng 12 năm 2025.
- Các thương nhân nhỏ và siêu nhỏ (Small and Micro-enterprises): Sẽ có thêm thời gian, nghĩa vụ áp dụng bắt đầu từ 30 tháng 6 năm 2026.
Ai cần tuân thủ EUDR? (Who will need EUDR?)
Mọi nhà khai thác (operators) và thương nhân (traders) đưa các sản phẩm thuộc phạm vi EUDR (bao gồm cao su thiên nhiên) lần đầu tiên vào thị trường EU hoặc xuất khẩu chúng từ EU đều phải tuân thủ.
- Nhà khai thác (Operators): Công ty đưa sản phẩm vào thị trường EU lần đầu tiên.
- Thương nhân (Traders): Công ty bán các sản phẩm đã được đưa vào thị trường EU.
3. 🗺️ Yêu cầu Truy xuất nguồn gốc và Thẩm định (Due Diligence)
EUDR đặt ra hai yêu cầu chính:
- Tính hợp pháp (Legality): Sản phẩm phải được sản xuất phù hợp với luật pháp của nước sản xuất.
- Không phá rừng (Deforestation-free): Sản phẩm không được sản xuất trên đất bị phá rừng hoặc suy thoái sau ngày 31 tháng 12 năm 2020.
Yêu cầu Truy xuất nguồn gốc (Traceability Requirements)
Đây là yêu cầu nghiêm ngặt nhất. Các nhà khai thác phải cung cấp tọa độ địa lý (geographical coordinates), cụ thể là hình học đa giác (Polygon) hoặc Geojson của tất cả các lô đất nơi cao su được thu hoạch.
Điều này đảm bảo truy xuất nguồn gốc từ sản phẩm cuối cùng trở lại lô đất cụ thể mà nó được trồng.
Thẩm định Bắt buộc (Due-Diligence System – DDS)
Trước khi đưa sản phẩm vào thị trường EU, các nhà khai thác phải thực hiện một quy trình thẩm định ba bước:
- Thu thập Thông tin: Thu thập tất cả thông tin cần thiết, bao gồm mô tả, số lượng, quốc gia sản xuất, tọa độ địa lý, và xác nhận sản phẩm không phá rừng.
- Đánh giá Rủi ro: Phân tích rủi ro sản phẩm có thể không tuân thủ (ví dụ: rủi ro liên quan đến quốc gia, nhà cung cấp, hoặc độ phức tạp của chuỗi cung ứng).
- Giảm thiểu Rủi ro: Nếu rủi ro được xác định, công ty phải áp dụng các thủ tục để giảm thiểu chúng (ví dụ: kiểm tra thực địa, thử nghiệm độc lập, thu thập thêm tài liệu).
4. 🗂️ Trách nhiệm và Tài liệu Cần thiết trong Chuỗi Cung ứng
Trách nhiệm của các Nhà Máy Cao Su Thiên Nhiên (Natural Rubber Factories Responsibilities)
Nhà máy chế biến cao su đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối người trồng với thị trường.
- Truy xuất nguồn gốc: Phải thiết lập và duy trì hệ thống thu thập và lưu trữ dữ liệu tọa độ địa lý (Polygon/Geojson) của tất cả các lô mủ cao su đầu vào.
- Giấy tờ chứng minh: Cung cấp các tài liệu cho thấy cao su được mua từ các lô đất không bị phá rừng sau ngày 31/12/2020 và tuân thủ luật pháp địa phương.
Hệ thống Due-Diligence (DDS): Thiết lập quy trình thẩm định nội bộ hiệu quả.
Trách nhiệm của Nhà Khai thác và Người mua (Operators/Buyers Responsibilities)
Đây là đối tượng chịu trách nhiệm pháp lý chính.
- Nộp Báo cáo Thẩm định (Due Diligence Statement – DDS): Phải nộp Báo cáo Thẩm định thông qua hệ thống thông tin của EU (trước đây gọi là DDR) cho cơ quan có thẩm quyền, tuyên bố rằng họ đã thực hiện quy trình thẩm định và kết luận rằng không có rủi ro đáng kể về việc không tuân thủ.
- Kiểm soát Chuỗi Cung ứng: Đảm bảo toàn bộ chuỗi cung ứng có khả năng truy xuất nguồn gốc đến tọa độ địa lý.
- Giảm thiểu Rủi ro: Thực hiện các biện pháp giảm thiểu nếu phát hiện rủi ro.
Tài liệu cần thiết để xác minh Yêu cầu EUDR (Documentation needed)
Các nhà máy/nhà cung cấp cần cung cấp cho nhà khai thác EU các tài liệu sau (tối thiểu):
- Tọa độ địa lý (Polygon/Geojson): Dữ liệu chi tiết về vị trí và ranh giới của các lô cao su.
- Chứng minh không phá rừng: Bằng chứng cho thấy lô đất không bị phá rừng hoặc suy thoái rừng sau ngày 31/12/2020 (ví dụ: phân tích hình ảnh vệ tinh, bản đồ đất đai).
- Bằng chứng tuân thủ luật pháp: Chứng nhận về quyền sử dụng đất hợp pháp, giấy phép khai thác, và tuân thủ các quy định môi trường/xã hội địa phương.
5. 📉 Phân loại Rủi ro Quốc gia và Thị trường Cao su
Phân loại Rủi ro Quốc gia (Classifying EUDR risk by country?)
Ủy ban Châu Âu (EC) có kế hoạch phân loại các quốc gia hoặc các khu vực thuộc quốc gia thành ba mức độ rủi ro: Rủi ro Thấp, Rủi ro Tiêu chuẩn, và Rủi ro Cao.
- Rủi ro Thấp (Low-risk): Các nhà khai thác từ những khu vực này sẽ được hưởng quy trình thẩm định đơn giản hóa.
- Rủi ro Cao (High-risk): Các nhà khai thác từ những khu vực này sẽ phải trải qua các biện pháp kiểm soát và thẩm định tăng cường (ví dụ: kiểm tra thêm 9% lượng hàng hóa so với 1% ở khu vực rủi ro thấp).
Hiện tại, EC vẫn đang trong quá trình đánh giá và chưa công bố danh sách chính thức các quốc gia thuộc loại rủi ro nào. Việt Nam và các nước xuất khẩu cao su lớn khác đang theo dõi sát sao, vì phân loại này sẽ ảnh hưởng lớn đến chi phí và độ phức tạp trong việc xuất khẩu.
Mua Cao su Thiên nhiên Tuân thủ EUDR
Hiện tại, cao su “tuân thủ EUDR” là một khái niệm mới. Các nhà mua hàng tại EU sẽ tìm kiếm các nhà cung cấp/nhà máy đã thiết lập đầy đủ Hệ thống Thẩm định (DDS) và có khả năng cung cấp dữ liệu Polygon/Geojson chính xác của các lô cao su.
Bạn có thể tìm mua từ:
Các tập đoàn cao su lớn đã đầu tư vào hệ thống truy xuất nguồn gốc.
Các nhà máy chế biến được chứng nhận (ví dụ: thông qua các tiêu chuẩn bền vững khác như FSC, PEFC hoặc các chương trình do ngành công nghiệp cao su phát triển để đáp ứng EUDR).
🎬 Kết luận
EUDR là một sự thay đổi mô hình, biến truy xuất nguồn gốc địa lý thành một yêu cầu pháp lý bắt buộc. Đối với ngành cao su thiên nhiên, đặc biệt là các nhà xuất khẩu Việt Nam, việc nhanh chóng thiết lập hệ thống thu thập tọa độ địa lý và quy trình thẩm định (DDS) là yếu tố sống còn để duy trì thị phần tại EU sau 30 tháng 12 năm 2025.
Các doanh nghiệp tiên phong đã sớm nhận thấy tầm quan trọng này. Điển hình như APT Rubber | Cao su An Phú Thịnh đã chủ động triển khai các bước cần thiết và thông báo về việc đã áp dụng/triển khai chứng chỉ EUDR cho chuỗi cung ứng của mình. Hành động này không chỉ giúp Cao Su An Phú Thịnh bảo đảm vị thế cạnh tranh mà còn đặt ra một tiêu chuẩn mới về sự tuân thủ và minh bạch trong ngành cao su Việt Nam.
Việc đầu tư vào công nghệ truy xuất nguồn gốc không chỉ là chi phí tuân thủ, mà còn là cơ hội để củng cố niềm tin của khách hàng quốc tế và nâng cao giá trị bền vững cho cao su Việt Nam trên trường quốc tế.
