1. Tổng Quan Thách Thức của EUDR đối với các Nông hộ tiểu điền
Nông hộ tiểu điền chiếm một phần đáng kể trong tổng sản lượng cao su thiên nhiên của Việt Nam. Mặc dù đóng vai trò quan trọng, nhóm nông hộ tiểu điền lại là mắt xích yếu nhất trong việc đáp ứng Quy định EUDR vì các hạn chế về quy mô, kiến thức và nguồn lực.
Thách thức cốt lõi:
- Truy xuất nguồn gốc địa lý (Geographical Traceability): Khó khăn lớn nhất với các Hộ tiểu điền là khả năng cung cấp tọa độ địa lý chính xác.
- Hạn chế về Tài chính & Kỹ thuật: Các Nông hộ tiểu điền thường không có khả năng đầu tư vào công nghệ thu thập dữ liệu và hệ thống quản lý.
- Sự phức tạp của chuỗi cung ứng: Các hộ cao su tiểu điền thường bị phụ thuộc vào các đại lý/thương lái khiến việc thu thập dữ liệu gốc trở nên khó khăn.
- Thiếu tài liệu hợp pháp: Nhiều nông hộ có thể không có giấy tờ để chứng minh nguồn gốc đất đai rõ ràng, dẫn đến việc phức tạp hóa trong việc đáp ứng yêu cầu về tính hợp pháp của EUDR.
2. Rào Cản Kỹ thuật: Polygon/Geojson và Nông dân
Việc yêu cầu cung cấp tọa độ Polygon/Geojson có thể được xem là rào cản kỹ thuật lớn nhất đối với các hộ tiểu điền trồng cao su.
Tại sao dữ liệu Polygon/Geojson lại khó khăn?
- Thiếu Trang thiết bị: Nông hộ thường không có điện thoại thông minh, thiết bị GPS chuyên dụng hoặc máy tính cần thiết để vẽ ranh giới lô đất (GIS Mapping).
- Kiến thức Kỹ thuật: Các nông hộ tiểu điền thường thiếu kiến thức về Hệ thống Thông tin Địa lý (GIS), cách xác định tọa độ đa giác (Polygon), và hiểu về định dạng dữ liệu Geojson mà EUDR yêu cầu.
- Chi phí cao: Việc thuê chuyên gia đo đạc hoặc mua phần mềm/thiết bị là quá đắt đỏ so với lợi nhuận thu được từ diện tích canh tác nhỏ đặc thù của các nông hộ tiểu điền.
Dữ liệu Polygon yêu cầu ranh giới chính xác của từng lô đất, điều này vượt quá khả năng của các nông hộ tiểu điền chỉ quen với việc bán mủ qua thương lái.
3. Hạn chế về Tài chính và Vai trò của Thương lái
- Giới hạn về Tài chính và Nguồn lực
- Vốn đầu tư thấp: Chi phí tuân thủ EUDR (đào tạo, đo đạc, hệ thống hóa) không thể được hấp thụ bởi các hộ nhỏ lẻ.
- Thiếu đào tạo: Các nông hộ tiểu điền chưa được đào tạo bài bản về các khái niệm bền vững, phá rừng và quy trình thẩm định (DDS).
- Vai trò của Đại lý thu mua/Thương lái
Thương lái là mắt xích trung gian quan trọng kết nối nông dân với nhà máy. Tuy nhiên, họ cũng là một phần nguyên nhân gây ra sự phức tạp về yêu cầu truy xuất nguồn gốc theo quy định của EUDR vì các lý do sau:- Gộp chung nguồn gốc (Commingling): Thương lái thường thu mua mủ cao su từ nhiều lô đất khác nhau (có thể có hoặc không có thông tin tọa độ). Sau đó lượng mủ cao su này thường được gộp chung lại trước khi bán cho nhà máy, làm mất đi khả năng truy xuất nguồn gốc cá nhân.
- Thiếu động lực tuân thủ: Thương lái thường hoạt động theo cơ chế giá cả/số lượng, thiếu động lực để thực hiện các thủ tục giấy tờ hoặc thu thập dữ liệu phức tạp theo yêu cầu của EUDR.
4. Giải pháp và Hỗ trợ Cần thiết
Để đảm bảo nguồn cung cao su EUDR bền vững từ nông dân Việt Nam, cần có sự can thiệp và hợp tác từ nhiều bên.
- Các Giải pháp và Chương trình Hỗ trợ
- Hỗ trợ tài chính: Các chương trình tín dụng hoặc quỹ phát triển bền vững để tài trợ cho chi phí đo đạc và đào tạo.
- Mô hình nhóm: Khuyến khích nông dân tham gia vào các Hợp tác xã (Co-operatives) hoặc Tổ chức Nông dân (Farmer Groups). Các tổ chức này có thể tập trung nguồn lực để thuê chuyên gia đo đạc GIS và quản lý dữ liệu tập trung.
- Đơn giản hóa nền tảng kỹ thuật số: Phát triển các ứng dụng di động đơn giản cho phép nông dân hoặc cán bộ hợp tác xã dễ dàng chụp ảnh ranh giới và tạo dữ liệu Polygon cơ bản.
- Đào tạo chuyên sâu: Các chương trình đào tạo về định nghĩa phá rừng EUDR, tầm quan trọng của tọa độ địa lý, và cách duy trì hồ sơ tuân thủ.
- Vai trò của Nhà máy sản xuất cao su và Công ty Lớn
Nhà máy chế biến mủ cao su đóng vai trò then chốt trong việc tạo điều kiện cho sự tuân thủ:- Đầu tư vào chương trình vệ tinh: Thực hiện các chương trình mở rộng, sử dụng chuyên gia GIS để tiến hành Bản đồ hóa Vùng cung ứng (Supply Shed Mapping) cho nông dân của họ.
- Áp dụng Hệ thống Quản lý Dữ liệu: Xây dựng hệ thống IT tại điểm thu mua để lưu trữ dữ liệu tọa độ (Polygon/Geojson) ngay khi mủ cao su được giao, liên kết dữ liệu này với các lô hàng.
- Chính sách thu mua nguyên liệu EUDR ưu đãi: Đưa ra mức giá cao hơn hoặc các lợi ích khác cho mủ cao su được xác minh tuân thủ EUDR, tạo động lực tài chính trực tiếp cho các hộ tiểu điền.
Kết luận
Việc tuân thủ EUDR đặt ra những thách thức lớn về kỹ thuật và kinh tế đối với các nông hộ tiểu điền cao su Việt Nam. Để đảm bảo tính toàn vẹn của chuỗi cung ứng và duy trì thị trường EU, sự hợp tác giữa các bên liên quan trong chuỗi cung ứng là bắt buộc.
Tuy nhiên, những thách thức này cũng mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp tiên phong tạo nên sự khác biệt. APT Rubber (Cao Su An Phú Thịnh) là một ví dụ điển hình khi trở thành một trong các nhà máy sản xuất cao su đầu tiên tại Việt Nam đạt được chứng nhận EUDR.
Sứ mệnh của APT Rubber đã chứng minh rằng việc tuân thủ và phát triển bền vững phải đi đôi với lợi ích cộng đồng:
Hỗ trợ Tiểu điền: APT Rubber áp dụng Chính sách thu mua cao su với giá cả công bằng, hướng đến mục tiêu ổn định giá nguyên liệu, qua đó mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp và tạo giá trị bền vững cho các hộ nông dân trồng cao su tiểu điền trong chuỗi cung ứng.
Tiêu chuẩn Môi trường: Công ty An Phú Thịnh tự hào ứng dụng công nghệ xử lý nước thải tiên tiến (kết hợp vi sinh và bùn hoạt tính) để đảm bảo hoạt động sản xuất thân thiện với môi trường, góp phần củng cố niềm tin về một ngành cao su có trách nhiệm.
Hành trình của APT Rubber cho thấy, việc đầu tư vào công nghệ truy xuất nguồn gốc và chính sách hỗ trợ nông dân không chỉ là chi phí tuân thủ, mà là chiến lược kinh doanh giúp chuyển đổi ngành cao su Việt Nam sang mô hình sản xuất bền vững, có khả năng truy xuất nguồn gốc hoàn toàn, và đảm bảo tính cạnh tranh trên thị trường cao su quốc tế.
